Tak zwana enklawa na Świętym Krzyżu obejmuje zabudowania najstarszego polskiego sanktuarium narodowego oraz klasztoru, którego tradycje sięgają XII w. To w tych murach przechowywano najstarsze zabytki języka polskiego, od XIV wieku znajdują się tutaj relikwie Krzyża Świętego. W 1819 roku dokonano kasaty klasztoru w zależnym od cara Rosji Królestwie Polskim, przekraczając znacznie urzędnicze kompetencje, a żądania Stolicy Apostolskiej o przywrócenie klasztoru na Świętym Krzyżu nigdy nie zostały uwzględnione przez zaborcę. Większość zabudowań klasztornych jest prawną własnością Kościoła, Misjonarze Oblaci Maryi Niepokalanej od 1936 roku podnieśli je z całkowitej ruiny, dzięki czemu Święty Krzyż stanowi dziś Pomnik Historii.

Obszar skrzydła zachodniego, szpitalika pobenedyktyńskiego i przylegającego niezalesionego terenu w XIX w. stał się miejscem ciężkiego więzienia carskiego, w okresie dwudziestolecia międzywojennego zamienionego na więzienie polskie, wreszcie w latach II wojny światowej wykorzystanego jako niemiecki obóz jeniecki. Wybudowano tutaj baraki i inne zabudowania, nieodwracalnie ingerując w kształt tego terenu, również jego walory przyrodnicze. W 1961 roku obszar ten przejął Świętokrzyski Park Narodowy, organizując w skrzydle zachodnim muzeum, w szpitaliku miejsca noclegowe dla turystów, a obszar po barakach i zabudowaniach więziennych przekształcono w trawnik z infrastrukturą drogową. Ze względu na historię i działalność człowieka na tym terenie nie jest to obszar tzw. Puszczy Jodłowej. Od czasu utworzenia Świętokrzyskiego Parku Narodowego obszar ten objęty jest prawną ochroną krajobrazową.

Po upadku komunizmu w Polsce Misjonarze Oblaci Maryi Niepokalanej nieprzerwanie dążyli do reintegracji zabudowań klasztornych na Świętym Krzyżu. Obecnie enklawa na Świętym Krzyżu obejmuje zabudowania klasztorne, których prawnym właścicielem są Misjonarze Oblaci Maryi Niepokalanej oraz działki, które zakonnicy użytkują od Skarbu Państwa (skrzydło zachodnie klasztoru, szpitalik i teren zielony, o których mowa wyżej). Na terenie tym nieprzerwanie obowiązuje taka sama forma ochrony przyrody, która obowiązywała w prawnych granicach Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Ponadto teren znajduje się w jego otulinie.  Dbałość o przyszłość Świętego Krzyża może się dokonywać tylko w ścisłej współpracy Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej z odpowiednimi służbami konserwatorskimi, ochrony przyrody i Skarbu Państwa.

Więcej informacji o reintegracji klasztoru na Świętym Krzyżu – https://oblaci.pl/2021/10/28/zamieszanie-wokol-swietego-krzyza-qa/

(oblaci.pl)