W pierwszym dniu sympozjum poświęconego kasacie opactwa świętokrzyskiego została otwarta  wystawa „Dzieje oblężenia. W dwusetną rocznicę kasaty opactwa benedyktynów na Łysej Górze, 1819 – 2019” – autorstwa pana dra Czesław Hadamika.

Wystawa jest udostępniona dla pielgrzymów i zwiedzających Święty Krzyż w  krużgankach klasztoru świętokrzyskiego.

Podczas otwarcia wystawy, autor przedstawił założenia i koncepcję oraz tytuł przygotowanej przez siebie historii Świętego Krzyża na jedenastu planszach:

- U źródeł koncepcji wystawy stoi zderzenie dwóch wizerunków klasztoru od strony zachodniej: z lat 50. XIX w. (niemal sielankowy ogród, co prawda urządzony i ogrodzony dla potrzeb domu księży emerytów, ale zapewne podobnie – z wyjątkiem ogrodzenia – wyglądał ogród benedyktynów w XVIII w.) oraz z okresu tuż po II wojnie światowej (relikty murów i zabudowy potężnej „fortecy” więziennej). Obrazują one w lapidarny sposób materialny wyraz przemian, które przeszedł Święty Krzyż po kasacie, w ciągu XIX i pierwszej połowy XX w. – tłumaczył zebranym uczestnikom sympozjum pan Hadamik.

- Tytuł wystawy „Dzieje oblężenia” to cytat z wiersza Zbigniewa Herberta „Raport z oblężonego Miasta”. Utwór ten, napisany w 1982 r., czyli w okresie, który możemy nazwać najczarniejszą nocą stanu wojennego w Polsce, jak żaden inny oddaje dramat położenia, w którym znalazło się opactwo łysogórskie po 1819 r. Przez półtora wieku rytm dziejów Świętego Krzyża wyznaczały wydarzenia związane z zamierzoną alienacją istotnej dla Polaków przestrzeni sakralnej i kulturowej, a także związane z decyzją o ulokowaniu w budynkach klasztornych więzienia (a później jego utrzymania przez władze II Rzeczypospolitej), czego konsekwencją była tragiczna historia obozu jenieckiego (a de facto obozu zagłady) w czasie II wojny światowej. Na tablicach znajdują się cytaty z wymienionego wyżej oraz z innych wierszy Zbigniewa Herberta, poety niezłomnego, w kwestiach pryncypialnych nieuznającego kompromisów. Są one swego rodzaju poetyckim komentarzem do prezentowanych treści. Wyjątkiem jest tablica prezentująca skrót dziejów więzienia, na której znalazł się czterowiersz pochodzący z kroniki O. Klemensa Dąbrowskiego, dobrze oddający paradoks współistnienia prastarego klasztoru i zakładu karnego, którego założenie samo w sobie było próbą marginalizacji historii Świętego Krzyża oraz jego wielkiego znaczenia duchowego i kulturowego dla państwa i narodu polskiego.

Wystawa przygotowana w związku z sympozjum porusza także sprawę dawnej biblioteki łysogórskiej oraz przypomina o duszpasterskiej i religijnej funkcji Świętego Krzyża:

- Po kasacie zespół zabudowań klasztornych przechodził zwykłe losy budowli opuszczonych, niszczejący i dewastowany przez naturę oraz okoliczną ludność. Z perspektywy historycznej szczególnie dotkliwe było rozproszenie bogatych i bezcennych zbiorów biblioteki świętokrzyskiej, tym bardziej, że wyrównanie tych strat nigdy nie będzie możliwe. Tuż przed drugą wojną światową zlikwidowano wielkie pomieszczenie dawnej biblioteki, dzieląc je na kondygnacje i szereg pokoików, ale odtworzenie tej kubatury cały czas jest możliwe, choć efektowny wystrój tej sali znamy tylko w sposób bardzo ogólny.  

- Równolegle z upadkiem materialnym i próbami zdyskredytowania znaczenia miejsca, w sposób paradoksalny zachodził proces odwrotny do zamierzeń władz zaborczych. Sanktuarium świętokrzyskie cały czas przyciągało ludzi, a przestrzeń wokół klasztoru nabrała znaczenia symbolu, przypominającego dawną potęgę państwa. Ucieleśniło się to i nabrało znaczenia w latach poprzedzających wybuch powstania styczniowego, kiedy odpusty łysogórskie nabrały cech wielkich manifestacji narodowych. Były to nieliczne jaśniejsze momenty historii klasztoru pod zaborami, w których Święty Krzyż stawał się w sposób symboliczny – jak w czasach Jagiellonów – jednym z polskich miejsc centralnych.

Wystawa odnosi się także do czasów nam współczesnych. I tak, jak zauważa autor wystawy, na drugim biegunie stoją wydarzenia XX w.: zburzenie wieży kościoła oraz założenie przez Niemców obozu zagłady w murach klasztornych. Były to tragiczne kulminacje czasów upodlenia. Odbudowa wieży, która nastąpiła równo sto lat po jej unicestwieniu, stała się wydarzeniem symbolicznym, pozwalającym spojrzeć w przyszłość z optymizmem. Podobnie optymistycznie nastraja formalne uznanie Świętego Krzyża za Pomnik Historii, co nastąpiło w 2017 r.- zauważył dr Hadamik.